ਗ਼ਰੀਬ - (ਇੱਕ ਮਾਲਵੀ ਲੋਕ ਕਥਾ ਤੇ ਅਧਾਰਤ)

 

ਕਾਲੀ ਬੋਲੀ ਰਾਤ,

ਉੱਤੋਂ ਮੋਹਲੇਧਾਰ ਮੀਂਹ;

ਵਰ੍ਹੇ ਵੀ ਇਵੇਂ ਕਿ ਰੁਕਣ ਦਾ ਨਾਂ ਈ ਨਹੀਂ,

ਜਿਵੇਂ ਬੱਦਲ ਆਪਣੇ ਵਜੂਦ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪਾਣੀ

ਮੁਕਾ ਕੇ ਈ ਸਾਹ ਲੈਣਗੇ |

 

ਚਾਰ ਝੁੱਗੀਆਂ ਦੇ ਝੁਰਮਟ ਲਾਗੇ

ਟੇਕਰੀ ਦੀ ਟੀਸੀ 'ਤੇ ਟਿਕੀ ਇੱਕ ਛੰਨ -

ਛੰਨ ਵਿਚ ਇਕ ਆਦਿਵਾਸੀ ਜੋੜਾ |

ਸੌਣਾ ਤਾਂ ਦੂਰ, ਸੌਣ ਦਾ ਜਤਨ ਵੀ

ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਜਾਪਦਾ |

ਘਾਹ ਦੀ ਛੰਨ ਦੇ ਤੀਲੇ ਤੀਲੇ ਚੋਂ

ਪਾਣੀ ਤ੍ਰਿਪ ਤ੍ਰਿਪ ਚੋ ਰਿਹਾ |

 

ਬਚਣ ਦਾ ਕੋਈ ਰਾਹ ?

ਕੋਈ ਵਸੀਲਾ ? -

ਲੈ ਦੇ ਕੇ ਇੱਕ ਚਟਾਈ !

ਓੜਕ ਦੋਹਾਂ ਜੀਆਂ ਨੇ ਚਟਾਈ ਹੀ ਉੱਤੇ ਲੈ ਲਈ |

ਰਿਸਦੇ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਹੋਇਆ ਜਾਂ ਨਹੀਂ,

ਪਰ ਮਨ ਨੂੰ ਸੰਤੋਖ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਇਆ

ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਚਣ ਦਾ ਕੋਈ ਹੀਲਾ ਤਾਂ ਕੀਤਾ |

 

ਕੁਝ ਪਲਾਂ ਮਗਰੋਂ ਈ

ਪਤਨੀ ਅਸਹਿਜ ਹੋ ਉੱਠੀ |

ਪਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਣ 'ਤੇ ਪਤਨੀ ਬੋਲੀ

ਤਾਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਦਾ ਪਹਾੜ ਈ ਉਦ੍ਹੇ

ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਉਤਰ ਆਇਆ -

 

'ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚਟਾਈ ਲੈਕੇ

ਬਚਾਅ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ,

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ -

ਡੁੱਬਣਗੇ ਕੇ ਤਰਨਗੇ |

ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਹੋ ਸੋਚਦੀ ਪਈ ਆਂ,

ਵਿਚਾਰੇ ਗ਼ਰੀਬ ਕੀਹ ਕਰਨਗੇ' ?

 

ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ

         

ਮਾਲਵੀ - ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ; ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ | ਮਾਲਵਾ - ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਠਾਰਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਅੱਤ ਦੀ ਗ਼ਰੀਬੀ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ | ਇਹ ਪੱਛਮੀ-ਕੇਂਦਰੀ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਹੈ | ਭੂਗੋਲ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਵਿੰਧਿਆ ਪਰਬਤ ਸ਼੍ਰਿੰਖਲਾ ਦੇ ਉੱਤਰ ਦੀ ਊਚੀ ਧਰਤ (ਜਾਂ ਪਠਾਰ - Plateau) ਹੈ | ਇਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤੇ ਪੱਛਮੀ ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਜਿਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਹਨ; ਝੁਰਮਟ - Cluster; ਟੇਕਰੀ ਦੀ ਟੀਸੀ- Top of a mound; ਛੰਨ - Hut, ਝੁੱਗੀ;

 

"ਗ਼ਰੀਬ" ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੋਹਣੀ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਇਸ ਲੋਕ ਕਥਾ ਨੂੰ ਥੋੜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਬਿਆਂ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਫੀਲ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਤੇ ਹਾਲਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਰੀਅਲ ਚਿਤਰਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵਧਾਈਆਂ, ਸਰ |

This verse is striking, poignant and unique in concept and execution. Thanks a lot for bringing forth this tale in such a beautiful form.

Wah!!

Visha bohat jaandaar leya tusin apni khulhi kavita vich...aur fir poora justice vi keeta us naal

Pehlian ch kadi ik kahani padhi si - tinn paise --

Ohna da motivation level vi eho jeha e hai ..

Good attemp bro !

Jeonde raho !

Kuch lok neeguney hunde hoye vi mahaan kirdaar rakhde ne ...
Salute to those souls!!

Meri ik kavita si Porus te Sikandar
Jis ch sikandar nu mahaan bnaun wale hero de baare likheya hai ..

Let me find out where it is lying 😃

ਪੋਰਸ
ਸਿਕੰਦਰ ਮਹਾਨ ਸੀ
ਪਰ ਪੋਰਸ ਦੀ ਹਾਰ
ਸਿਕੰਦਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਹਾਨ ਕਰ ਗਈ
ਉਸਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਵੀ
ਓਸ ਕੋਲੋਂ ਹਰਨਾ
ਤੇ ਜਨਾਜ਼ੇ ਚ ਖਾਲੀ ਹੱਥ
ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣਾ
ਇਹ ਸੀ ਪੋਰਸ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਅੱਗੇ
ਸਿਕੰਦਰ ਦਾ ਸਜਦਾ

ਸਿਕੰਦਰ ਦੀ ਗਾਥਾ ਵਿੱਚ
ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਪੋਰਸ ਦਾ ਨਾਮ ਆਇਆ
ਤਾਂ ਉਹ ਸਿਕੰਦਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਏਗਾ
ਜੇ ਹੁਣ ਕੋਈ ਹੋਰ ਪੋਰਸ
ਜੱਗ ਤੇ ਨਹੀਂ ਆਇਆ
ਤਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ
ਸਿਕੰਦਰ ’ਮਹਾਨ’ ਨਹੀਂ ਕਹਾਏਗਾ।।

ਮਾਵੀ.

ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਜਗਜੀਤ ਜੀ ਗਰੀਬ ਇੱਕ ਖੁੱਲੀ ਕਵਿਤਾ ਵਜੋਂ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਹੈ

ਵਿਸ਼ਾ ਬਹੁਤਢੁਕਵਾਂ ਹੈ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੈ.

ਗਰੀਬੀ ਦਾ ਦਰਦ ਹਰ ਹਾਲ ਚ ਖੁਸ਼ ਤੇ ਸਬਰ ਦਾ ਵਾ ਕਮਾਲ ਨਮੂਨਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਗਰੀਬੀ
God bless u

ਸੰਦੀਪ ਜੀ ਅਤੇ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਜੀ, ਸ਼ੁਕਰੀਆ ਜੀ |

"ਗਰੀਬ" ਪੜਕੇ ਨਿਸ਼ਬਦ ਹਾਂ ਮੈਂ।

 

ਤੁਸੀਂ ਜਗਜੀਤ ਜੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ਾ ਚੁਣਦੇ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਢਾਲਦੇ ਹੋ ਜੋ ਆਮ ਸੋਚ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਹੁੰਦਾ।

 

ਸਲਾਮ ਇਸ ਪਾਰਖੀ ਸੋਚ ਨੂੰ।

 

ਮਾਵੀ ਸਾਹਿਬ, "ਗ਼ਰੀਬ" ਵਿਜ਼ਿਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜ਼ਰਰਾ ਨਵਾਜ਼ੀ ਲਈ ਤਹਿ-ਏ-ਦਿਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਕਰੀਆ |

 

ਹਾਂ ਜੀ, ਆਪ ਦੀ ਇਸ (ਨਿਗੂਣੇ ਵਾਲੀ) ਗੱਲ ਨਾਲ ਮੈਂ ਬਿਲਕੁਲ ਇੱਤਿਫ਼ਾਕ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ | ਸੱਚ ਮੁੱਚ ਈ ਵਜੂਦ, ਸਾਈਜ਼ ਜਾਂ ਰੁਤਬੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀਰੋਸ਼ਿੱਪ ਦਾ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ - ਇਹ ਤਾਂ ਅਮਲ ਅਤੇ ਆਮਾਲ ਤੇ ਮੁਨੱਸਰ ਕਰਦਾ ਹੈ |

ਕਿਤੇ ਕੀੜੀ ਥੰਮ੍ਹ ਤੇ ਤੁਰ ਕੇ ਭਗਤ ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਜਾ ਬਿਰਾਜਦੀ  ਹੈ, ਤੇ ਕਿਤੇ ਅਥਾਹ ਸਰੀਰਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵਾਲਾ ਗਜ ਆਪਣੇ ਬਲ ਬੂਤੇ ਤੇ ਗ੍ਰਾਹ ਕੋਲੋਂ ਨਹੀਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਸਕਦਾ |ਪੋਰਸ ਤਾਂ ਫਿਰ ਵੀ ਆਖ਼ਿਰ ਇੱਕ ਰਾਜਾ ਸੀ |       

 

ਵਾਹ ! ਇਸ Forum ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਇਕ ਨਵੀ ਸਾਹਿਤਕ ਝਲਕ ....ਬਹੁਤ ਭਾਵੁਕ