ਜੇ ਯੂਨੀਅਨ ਜੈਕ ਲਾਹ ਕੇ
ਵੰਝ ਤੇ ਤਿਰੰਗਾ ਟੰਗਣ ਨੂੰ
ਤੁਸੀਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ
ਤਾਂ ਮੈਂ ਹਾਲੇ ਆਜ਼ਾਦ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ !
ਜੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਤਖਤ ਤੇ ਬੈਠੇ
ਗੋਰੇ ਹੁਕਮਰਾਨ ਦਾ ਰੰਗ
ਬਦਲਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ
ਜਸ਼ਨ ਮਨਾ ਰਹੇ ਹੋ ਤੁਸੀਂ
ਤਾਂ ਮੈਂ ਇੰਨਾਂ ਜਸ਼ਨਾਂ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਹੀਂ ਹਾਂ !
ਜੇ ਅੱਧੀ-ਰਾਤੀਂ
ਆਪਣੇ ਵਤਨ ਦੇ ਹੋਏ
ਦੋ ਟੋਟਿਆਂ ਤੇ ਮਾਤਮ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ
ਇੰਨੇ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਤੁਸੀਂ ,
ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡਾ ਹਮਵਤਨ ਨਹੀਂ ਹਾਂ !
ਜੇ ਲਾਲ ਕਿਲੇ ਤੋਂ
ਹਰ ਸਾਲ ਲਾਰਿਆਂ ਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਦੇ
ਕਾਗਜ਼ੀ ਜਹਾਜ਼ ਉਡਾ ਉਡਾ ਕੇ
ਇੰਝ ਹੀ ਖੇਡਣੀ ਹੈ ਤੁਸੀਂ
ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਖੇਡ ,
ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਕੱਟੀ ਹੈ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ !
ਜੇ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ
ਗਲੀ ਗਲੀ ਸ਼ਹਿਰ ਸ਼ਹਿਰ
ਦੁਹਰਾਉਣਾ ਹੈ ਤੁਸੀਂ
ਤਾਂ ਮੈਂ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਲਾਮ ਹੀ ਹਾਂ !
ਮੈਂ ਗੁਲਾਮ ਹਾਂ
ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਨੌਕਰੀਆਂ ਮੰਗਦੇ
ਮੇਰੇ ਬੇਰੋਜ਼ਗਾਰ ਵੀਰਾਂ ਨੂੰ
ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਘੜੀਸ ਘੜੀਸ ਕੁੱਟਦੀ ਹੈ ਪੁਲਿਸ ,
ਮੈਂ ਗੁਲਾਮ ਹਾਂ
ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਖੁਦ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਕੇ
ਸੜ ਮਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਮੇਰੀਆਂ ਭੈਣਾਂ !
ਮੈਂ ਗੁਲਾਮ ਹਾਂ
ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਵੱਡੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਡਿਗਰੀਆਂ ਲੈ ਕੇ
ਬੂਟ-ਪਾਲਿਸ਼ਾਂ ਕਰਦੇ ਨੇ ਮੇਰੇ ਲੋਕ
ਕਿ ਸਰਕਾਰੇ ਤੈਨੂੰ ਸ਼ਰਮ ਆਵੇ ,
ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤੁਸੀਂ ਬੇਸ਼ਰਮੀ ਦੀ ਨੀਂਦ ਸੁੱਤੇ ਹੋ
ਉਨੀਂ ਦੇਰ ਆਜ਼ਾਦ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਮੈਂ !
ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਕੀੜੇ ਮਾਰ ਦਵਾਈਆਂ
ਕੀੜਿਆਂ ਦੀ ਥਾਂ
ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਦੀਆਂ ਹਨ
ਮੈਂ ਗੁਲਾਮ ਹਾਂ !
ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਮੇਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਚੌਂਕ 'ਚ
ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਿਕਦਾ ਹੈ
ਮੈਂ ਗੁਲਾਮ ਹਾਂ !
ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤੁਹਾਡੇ ਲਾਲ ਕਿਲੇ ਵਾਲੀ
ਦਿੱਲੀ 'ਚ ਮੇਰੇ ਕਾਤਲ
ਖੱਦਰ ਪਹਿਨ ਕੇ ਰੇਸ਼ਮੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਂਦੇ ਨੇ
ਮੈਂ ਗੁਲਾਮ ਹਾਂ !
ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਲਈ
ਮੇਰੇ ਲੋਕ ਪ੍ਰਦੇਸੀਂ ਰੁਲਦੇ ਨੇ
ਮੈਂ ਗੁਲਾਮ ਹਾਂ !
ਜਦ ਤੀਕ
ਵੋਟ-ਪਰਚੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਤੇ ਨੱਚਦੇ
ਤੁਸੀਂ ਲੋਕ-ਤੰਤਰ ਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਉਂਦੇ ਹੋ
ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀ ਕਿਸੇ ਖੁਸ਼ੀ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਹੀਂ ਹਾਂ !
ਜਦ ਤੀਕ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਪੱਗ ਦੀ ਤਲਾਸੀ ਲੈਂਦੇ ਹੋ
ਜਦ ਤੀਕ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਦਾਹੜੀ ਫਰੋਲਦੇ ਹੋ
ਮੈਂ ਗੁਲਾਮ ਹਾਂ !
ਜਦ ਤੱਕ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਅਦਾਲਤਾਂ 'ਚ ਲੱਗਾ
"ਇਨਸਾਫ ਦੀ ਦੇਵੀ" ਦਾ ਬੁੱਤ
ਅੱਖਾਂ ਤੇ ਬੰਨੀ ਪੱਟੀ ਵਾਲਾ
ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਬੁੱਤ ਹੈ ਸਿਰਫ
ਮੈਂ ਗੁਲਾਮ ਹਾਂ !
ਜਿੰਨਾਂ ਚਿਰ ਮੇਰੇ ਬੋਲਾਂ ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਹੈ ,
ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਦੀ ਸਿਆਹੀ
ਤੁਹਾਡੀ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ 'ਚ " ਟੈਸਟ " ਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਆਜ਼ਾਦ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਮੈਂ !
ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤੁਹਾਡੇ ਨਿਜ਼ਾਮ 'ਚ
ਹੱਕ ਮੰਗਣਾ ਬਗਾਵਤ ਹੈ
ਆਜ਼ਾਦ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਮੈਂ !
ਜਦ ਤੀਕ ਕੈਦ ਹੈ
ਕਿਸੇ ਮਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੀ
ਬੇਕਸੂਰ ਪੁੱਤਰ ਤੁਹਾਡੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ,
ਜਦ ਤੀਕ ਇੱਕ ਵੀ ਕਾਤਲ
ਦਰਬਾਰੀ ਫੀਲਾ ਹੈ ਤੁਹਾਡਾ ,
ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਦਰਬਾਰ 'ਚ ਨਹੀਂ ,
ਤੁਹਾਡੇ "ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼" 'ਚ ਨਹੀਂ
ਜੇਲ੍ਹ 'ਚ ਵੱਸਦਾ ਹਾਂ !
ਹਾਂ...ਕੈਦ ਹਾਂ ਮੈਂ ਵੀ !!
ਗੁਲਾਮ ਹਾਂ ਮੈਂ ਵੀ !!!
ਜਿੱਥੇ ਕਦੇ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਢਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹੋ ਤੁਸੀਂ
ਕਦੇ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ,
ਉੱਥੇ ਮੈਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਵੀ ਕਿਵੇਂ ਸਕਦਾ ?
ਜੋ ਅਰਥ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ
ਤੁਸੀਂ ਬਿਆਨਦੇ ਹੋ
ਮੇਰੀ ਸਮਝ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨੇ !
ਆਖਿਰ ਇੱਕੋ ਲਤੀਫੇ ਤੇ
ਚੌਂਹਠ ਸਾਲ ਕਿਵੇਂ ਹੱਸ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕੋਈ ?
ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ
ਮੈਂ ਗੁਲਾਮ ਹਾਂ
ਆਜ਼ਾਦ ਸਿਰਫ ਤੁਸੀਂ ਹੋ !
ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ
ਤੁਸੀਂ ਲੜਾਈ ਜਿੱਤ ਕੇ
ਆਜ਼ਾਦ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ,
ਸਗੋਂ ਸਮਝੋਤੇ 'ਚ ਮਿਲੀ ਹੈ
ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੁਹਾਨੂੰ !
ਪਰ ਮੈਂ ਲੜਾਈ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹਾਂ
ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਜਿੱਤ ਕੇ ਲਵਾਂਗਾ ਆਜ਼ਾਦੀ !
***********************
2011 'ਚ ਲਿਖੀ ਕਵਿਤਾ - ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ
