ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਅੰਗ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕੁੱੱਦਰਤ ਨੂੰ ਸਵਾਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਧਰਤੀ ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਵੱਖ ਵੱਖ ਧਰਮਾ, ਵਿਦਵਾਨਾ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਨੇ ਮਹਾਨ ਖੋਜਾਂ ਕਰਕੇ ਵੇਦ ਗ੍ਰੰਥ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਭਰਪੂਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਵਧੀਆ ਨਮੁੰਨਾ ਬਣਕੇ ਪਰਗਟ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਮਿਆ ਦੀ ਅਾਸੰਤੁਲਨ ਵੰਡ ਅਤੇ ਅਨੇਤਿਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ  ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਲਾਭ ਹਿੱਤ ਕੀਤੀ ਵਰਤੋਂ ਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵੱਖਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਅਾਂ  ਬਿਮਾਰੀਅਾਂ ਅਤੇ ਅਪਰਾਧਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਅੰਦਰਲੀ ਬਿਰਤੀ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੁੰ ਉਕਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਪਰਾਧਾ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦਵਾਉਣ ਲਈ ਵੱਖ ਵੱਖ ਗਿਆਨ, ਸਿਧਾਤਾਂ ਅਤੇ ਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਾਨਵਤਾ ਦਾ ਕਲਿਆਣ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ, ਪਰ ਹੋਲੀ ਹੋਲੀ ਇਹੀ ਗਿਆਨ, ਵਧੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤ ਧੰਦਾ ਬਣਦੇ ਗਏ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਮਾਨਵਤਾ, ਧਰਮ ਲਗਭਗ ਖਤਮ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਤਾਂ ਹੋਲੀ ਹੋਲੀ ਚੰਗੀ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਇਨਸਾਨਾ ਨੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਸੰਸਥਾਂਵਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮਾਨਵ ਕਲਿਆਣ ਲਈ ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਲੋੜਵੰਦ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲੲੀ ਲਾਮਬੰਦ ਹੋਏ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਜਾਤੀ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਨੇ ਪਰਮ ਪਦਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਅਸ਼ਰਫ-ਮਖਰੁਕਾਤ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਿਰਦਾਰ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਨ ਬਖਸ਼ਿਆ ਹੈ।

"ਅਵਰ ਜੋਨਿ ਤੇਰੀ ਪਨਿਹਾਰੀ॥

"ਇਸੁ ਧਰਤੀ ਮਹਿ ਤੇਰੀ ਸਿਕਦਾਰੀ॥  [ਪੰਨਾ ੩੭੪]

ਧਰਮ ਮੁਤਾਬਕ ੮੪ ਲੱਖ ਜੋਨੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਮੁਤਾਬਕ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਰਵ ਸ੍ਰੇਸ਼ਠ ਜੋਨੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਭੋਗ ਜੋਨੀ ਭੋਗਦਾ ਹੋਇਆ ਚੰਗੇ ਕਰਮ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਅਾਪਣੇ ਅੰਦਰ ਵੱਸਦਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਕੇ ਕਰਮ ਜੋਨੀਆਂ ਤੋੋਂ ਪਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੰਗਤ ਰੂਪੀ ਸੇਵਾ, ਸਿਮਰਨ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜਾ ਜੀਵਨ ਜੀਣ ਦਾ ਮਾਰਗ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਵਡਿਆਈ ਬਖਸ਼ਦਾ ਹੈ।

"ਲਖ ਚਉਰਾਸੀਹ ਜੋਨਿ ਸਬਾੲੀ॥

ਮਾਣਸ ਕਉ ਪ੍ਰਭਿ ਦੀੲੀ ਵਡਿਆੲੀ॥

"ਇਸ ਪਉੜੀ ਤੇ ਜੋ ਨਰੁ ਚੂਕੈ ਸੋ ਆਇ ਜਾਇ ਦੁੁਖੁ ਪਾਇਦਾ॥

                                              [ਪੰਨਾ ੧੦੭੫]

ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦਾ ਸਹੀ ਮਾਰਗ ਆਪਣੀ ਅੰਤਰ ਆਤਮਾ  ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਕੁਦਰਤੀ ਵਸੀਲਿਆਂ ਦਾ  ਸਹੀ ਉਪਯੋਗ   ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਮਾਨਵ ਨੂੰ ਸਮਾਨ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਹਰ ਜੀਵ ਵਿੱਚ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰ ਆਪਣੀ ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਮੁੁਤਾਬਕ ਉਸਨੂੰ ਸੁਚੱਜਾ ਜੀਵਨ ਜੀਣ ਦੀ ਰਾਹ ਤੇ ਲਿਆਉਣਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਪ੍ਰਯੋੋਜਣ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦਿਆਂ ਧਰਤੀ ਦੇ ਹਰ ਜ਼ਰੇ ਨੂੰ ਨਿਵਾਜਣ ਲੲੀ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਕੋੲੀ ਨਾ ਕੋੲੀ ਅਜਿਹਾ ਸੰਸਾਧਨ ਜਾਂ ਵਿਵਸਥਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਸਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰਨ ਤੇ ਪੂਜਣ ਲੲੀ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।

                 ਮਨੁੱਖੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾ ਦੀ ਸਹੀ ਮਿਸਾਲ ਦੇਣ ਲਈ ਨਗਰ ਪੱਟੀ ਵਿਚ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਰ, ਕਤਲੁਹੀ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀਅਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਖਸੀਅਤਾਂ ਨੇ ਨਗਰ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਹਾਸ਼ੀਏ ਤੇ ਨਿਖਾਰਿਆ ਹੈ। ਨਗਰ ਪੱਟੀ ਮੁੁਗਲਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇਕ ਪ੍ਰਗਣੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਝਬਾਲ, ਨੌਸ਼ਿਹਰਾ ਪਨੂੰਆਂ ਅਤੇ ਨੌਸ਼ਿਹਰਾ ਢਾਲਾ ਦੇ ਹਲਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ ਜਿਹਨਾਂ ਤੋਂ ੲਿਕੱਤਰ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਮਾਲੀਆ ੯ ਲੱਖ ਟਕਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਨਗਰ  ਪੱਟੀ ਨੂੰ ੯ ਲੱਖੀ ਪੱਟੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਤੋਂ ਸਾਫ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ੲਿਹ ੲਿਲਾਕਾ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਕਾਫੀ ਵਿਕਸਿਤ ਇਲਾਕਾ ਸੀ।

 ਪੱਟੀ ਨਗਰ ਦੀ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਬਾਰੇ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆ ਜੋੜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇ-- ਆਸਲਾਂ ਦੀ ਜੱਟੀ ਜਿਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਸਾਇਆ ਪੱਟੀ--ਬਹੁਤਾ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕਿਲਾ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਪੱਕੀਆਂ ਇੱਟਾ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿਸਤੋਂ ਇਸਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਅਮੀਰ ਸਭਿਅਤਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੱਟੀ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰਵਾਰ ਦੱਖਣ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਅਜੋਕੇ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਥੋੜੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਬਿਲਡਿੰਗ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਜਿਥੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਥੇ ਮੁਗਲਾਂ ਦੀ ਟਕਸਾਲ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਜਿਸਦੇ ਖੰਡਰਾਤ ਅੱਜੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।

ਪੱਟੀ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕਰਨ ਤੇ ਇਹ ਗੱਲ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਧਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਮੁੱਗਲ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ ਜਿਸਦਾ ਸਬੂਤ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਕਿੱਲੇ ਤੋਂ ਚਲਦਾ ਹੈ।ਇਤਿਹਾਸ ਮੁਤਾਬਿਕ ਜਿਲ੍ਹਾ ਲਹੌਰ ਵਿੱਚ ਮੀਰ ਮਨੂੰ ਮੁਗਲ ਹੁਕਮਰਾਨ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਤੇ ਬਹੁੱਤ ਜ਼ੁਲਮ ਕੀਤੇ। ਮਨੂੰ ਸਾਦੀ ਦਾਤਰੀ ਅਸੀਂ ਮਨੂੰ ਦੇ ਸੋਉ ਜਿਉਂ ਮਨੂੰ ਵੱਢਦਾ ਅਸੀਂ ਦੂਣੇ ਛੌਣੇ ਹੋਏ ਇਸੇ ਲੜੀ ਮੁਤਾਬਿਕ ਇਹ ਉਹੀ ਕਿੱਲਾ ਹੈ ਜਿਥੇ ਬੀਬੀਾਆਂ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਟੋਟੇ ਕਰਵਾ ਝੋਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੁਆਏ ਸਵਾ ਸਵਾ ਮਣ ਦੇ ਪੀਸਣੇ ਪੀਸੇ।ਜਿਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪਿਛਲੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਅਰਦਾਸ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਵਕਤ ਦੇ ਗੁਜ਼ਰਨ ਨਾਲ ਅਰਦਾਸ ਵਿੱਚੌ ਇਹ ਉਲੇਖ ਅਲੋਪ ਹੁਂਦੇ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਸ਼ਹੀਦ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਬੀਬੀਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਲ੍ਹਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪੱਟੀ ਥਾਣੇ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਥਾਣੇ ਦੀ ਇਸੇ ਕਿਲੇ ਦੀ ਨਾਲ ਲਗਦੀ ਜਮੀਨ ਤੇ ਨਵੀਂ ਬਿਲਡਿੰਗ ਬਣ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਥਾਣਾ ਉਸ ਬਿਲਡਿੰਗ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਲੇ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਲਾਵਾਰਿਸ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਪੁਰਾਤਨ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਇਸ ਕਿਲੇ ਦੀ ਦੇਖ ਰੇਖ ਦੀ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ ਹੈ ਪਰ ਜੋ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਲਈ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਕਿੰਨਾ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਜੇਕਰ ਸ੍ਰੌਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਮੇਟੀ ਖੁੱਦ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਵਾਲੇ ਮਹਾਪੁਰਖਾਂ ਵਲੋਂ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਲੇ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਵਾਈ ਜਾਵੇ। ਇਹ ਕਿਲਾ ਚਾਹੇ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ ਪਰ ਸ਼ਹੀਦ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਬੀਬੀਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਭਾਲ ਸਿੱਖਾਂ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਲੇ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੁਰੰਗ ਧਰਤੀ ਹੇਟੋਂ ਦੀ ਬਣੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਜੋ ਤੱਪੀ ਨੂੰ ਲਹੌਰ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਸੀ ਜਿਸਦੇ ਖੰਡਰਾਤ ਅੱਜੇ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।
ਚੰਦ ਜੀ ਚੋਰੀਆਂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਾਹਿਰ ਸਨ, ਜਦ ਸਾਹਿਬਾਂ ਦੀ ਛਤਰ ਛਾਇਆ ਅਤੇ ਸੰਗਤ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਜੀ ਦਾ ਮਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਸੁਣ ਅਤੇ ਜੀਵਣ ਦਾ ਮਕਸਦ ਸਮਝ ਆਉਣ ਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਅਾਪਣਾ ਸਿੱਖ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਜਦ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਬਣਨ ਲੲੀ ਸੱਚ ਦੇ ਮਾਰਗ ਤੇ ਚੱਲਣਾ ਪਵੇਗਾ ਅਤੇ ਹੱਕ ਦੀ ਕਿਰਤ ਕਮਾੲੀ ਅਤੇ ਵੰਡ ਛਕਣ ਦੀ ਰਜਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਪਾਤ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਜੀ ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ  ਪੈ ਗੲੇ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਲੱੱਗੇ ਕਿ ਚੋਰੀ ਦਾ ਧੰਦਾ ਛੱਡਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ, ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਪਾਸੋਂ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰ ਲੈਣੀ। ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਜੀ ਨੂੂੰ ਨਰੋਅਾ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਚੁਸਤ ਫੁਰਤ ਸੋਚ ਕਰਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਨਵਾਜਿਆ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਜੀ ਨੇ ਅਾਪਣੀ ਸਾਰੀ ਜਿੰਦਗੀ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ, ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਮੁਗਲਾਂ ਵੱਲੋਂ ਖੋਹੇ ਘੋੜੇ ਕਿਲ੍ਹਾ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚੋਂ ਆਪਣੀ ਜਾਣ ਨੂੰ ਤਲੀ ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਲਿਆਂਦੇ, ਜਦ ਕਾਬਲ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਘਰ ਲੲੀ ਸੰਗਤਾਂ ਦੋਸ਼ਾਲੇ ਲੈ ਕੇ ਆਈਆ ਤਾਂ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਪੱਟੀ ਦੇ ਮੁਗਲਾਂ ਨੇ ਉਹ ਦੋਸ਼ਾਲੇ ਖੋਹ ਲੲੇ, ਜਦ ਇਸਦੀ ਖਬਰ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਜੀ ਨੂੰ ਖੋਹੇ ਹੋੲੇ ਦੋਸ਼ਾਲੇ ਲਿਆਉਣ ਲੲੀ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਚਤੁਰਾੲੀ ਅਤੇ  ਅਾਪਣੀ ਸੋੋਝੀ ਨਾਲ ਰੂਪ ਵਟਾਕੇ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਮਹਿਲਾਂ ਚੋਂ ਦੋਸ਼ਾਲੇ ਕੱਢ ਲਿਆਂਦੇ, ਜਦ ਉਹ ਦੋਸ਼ਾਲੇ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਹਿਰ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਮੁਗਲ ਪਹਿਰੇਦਾਰਾਂ ਨੇ ਅੌਰਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ  ਪਹਿਚਾਣ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਿੱੱਛਾ ਕੀਤਾ ਜੋ ਮੁਗਲ ਪਹਿਰੇਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਲੁਕਣ ਲੲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਲੱਭ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਬਲਦੇ ਭੱਠ ਜਿਸਤੇ ਪਨਿਹਾਰਾ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪਾਸ ਜਾ ਕੇ ਲੁਕਣ ਲੲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਮੰਗੀ ਤਾਂ ਪਨਿਹਾਰੇ ਨੇ ਪੁਛਿਆ ਕਿ ਤੂੰ ਕੌਣ ਹੈ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਮੈਂ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦਾ ਸਿੱਖ ਹਾਂ ਤਾਂ ਪਨਿਹਾਰੇ ਨੇ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਤੇ ਸਿਦਕ ਨਾਲ ੲਿਹ ਗੱਲ ਕਹੀ ਕਿ ਜੇ ਤੂੰ ਗੁਰੂ ਦਾ ਸਿੱਖ ਹੈ ਤਾਂ ਬਲਦੇ ਭੱਠ ਵਿੱਚ ਵੜ੍ਹ ਜਾ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਲੁਕਾਉਣ ਲੲੀ ਤਾਂ ੲਿਹੋ ਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈ ਜੇ ਲੁਕਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਥੇ ਲੁਕ ਜਾ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਜੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਨਾਮ ਲੈ ਕੇ ਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਕੇ ਬਲਦੇ ਭੱਠ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਗੲੇ ਅਤੇ ਪਨਿਹਾਰਾ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਦਾ ਰਿਹਾ, ਇਤਿਹਾਸ ਮੁਤਾਬਕ ਉਸ ਸਮੇਂਂ ਸਾਹਿਬ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਆਪਣੀ ਸਾਲੀ ਦੇ ਘਰ ਨਗਰ ਭਾੲੀ ਕੀ ਡਰੌਲੀ ਵਿਖੇ ਗੲੇ ਹੋੲੇ ਸਨ, ਜਦ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਜੀ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਸੁਣੀ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਜਲਵਾ ਅਤੇ ਸਿਦਕ ਵੇਖ ਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸੰਤਾਂ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ ਕੇ ਠੰਡੇ ਜਲ ਦੀਆਂ ਗਾਗਰਾਂ ਉਹਨਾ ਦੇ ਸਰੀਰ ਤੇ ਪਾੲੀ ਜਾਓ, ਉਧਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਰੀਰ ਤੇ ਜਲ ਦੀਆਂ ਗਾਗਰਾਂ ਪੈ ਰਹੀ ਸਨ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਜੀ ਬਲਦੇ ਭੱਠ ਵਿੱਚ ਪੱਟੀ ਬੈਠੈ ਸਨ, ਜਦ ਮੁਗਲ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਚਲੇ ਗੲੇ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਜੀ ਬਲਦੇ ਭੱਠ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਅਾੲੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਭੋਰਾ ਭਰ ਵੀ ਸੇਕ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ। ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਵਾਕਿਆ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂਦਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਜੀ ਨਗਰ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹੀ ਭੱਠ ਅਜੇ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾ ਨੇ ਸੰਭਾਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਸੰਗਤਾਂ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਨਿਹਾਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਗੁਰੂਦਆਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਬਾਬਾ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਬਾਬਾ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸੁਰਸਿੰਘ ਵਾਲੇ, ਬਾਬਾ ਸਰੂਪ ਸਿੰਘ ਰਾਹੀਂ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਸਾਹਿਬ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਜਦ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਆੲੇ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਾਣ ਦੀ ਇਜ਼ਾਜਤ ਨਾ ਦਿੱਤੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਬਾਹਰ ਜਿਥੈ ਹੁਣਬਹੁੱਤ ਸੁੰਦਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੜ੍ਹਾ ਸਾਹਿਬ ਸਥਿਤ ਹੈ ਬਰਾਜਮਾਨ ਹੋਏ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਪਰਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸੀ ਪਰ ਅੱਜ ਕੱਲ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤੱਖਤ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਉੱਤਰ ਦੀ ਬਾਹੀ ਤੋਂ ਪਰਕਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਵੱਲ੍ਹਾ ਦੀਆਂ ਨਾਮ ਲੇਵਾ ਬੀਬੀਆਂ ਵਲੋਂ ਬੇਨਤੀ ਕਰਕੇ ਪਿੰਡ ਵੱਲ੍ਹਾ ਲੈ ਗਈਆਂ ਜਿਥੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਵਲੋਂ ਪੂਰੀ ਸ਼ਾਨੋਸ਼ੋਕਤ ਨਾਲ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਇਸ਼ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਠਹਿਰੇ ਅਤੇ ਔਰਤ ਜਾਤ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਮੱਦੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ 'ਮਾਂਈਆਂ ਰੱਬ ਰਜ਼ਾਈਆਂ ਕਹਿ ਸਨਮਾਨ ਬਖਸ਼ਿਆ ਅਤੇ ਅੰਮਿ੍ਤਸਰ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਅੰਮਰਸਰੀਏ ਅੰਦਰ ਸੜੀਏ ਕਿਹਾ।ਇਸ ਪਵਿਤ੍ਰ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਸੁੰਦਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ਸ਼ੋਭਿਤ ਹੈ ਜਿਥੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸੰਗਤਾਂ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਵਰਦਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦੁਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਪਿੰਡ ਵੱਲੇ ਦੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਦਾ ਉਧਾਰ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਨਗਰ ਖੇਮਕਰਨ ਜਾਣ ਦੀ ਤਮੰਨਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਪੁੱਛਣ ਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਮੁਸਕਰਾਏ ਅਤੇ ਬਚਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਨਗਰ ਖੇਮਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਨਿਨ ਸਿੱਖ ਮਾਤਾ ਕਾਫੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸਾਡਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕੋਮਲ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਲਈ ਬਸਤਰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਦਿੱਲੀ ਖਾਹਿਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਖੁੱਦ ਜਾਂ ਕੇ ਉਹ ਬਸਤਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੀਏ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਿੱਤ ਨੇਮ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬੱਚਨ ਕਰਦਿਆਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦਾ ਨੂਰ ਝੱਲਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ,ਸੰਗਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਮਖਾਰਬਿੰਦ ਤੋਂ ਅਜਿਹੇ ਪਿਆਰ ਭਰੇ ਬੱਚਨ ਸੁਣਕੇ ਗਦ ਗਦ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁੱਤ ਪਿਆਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸੰਗਤਾਂ ਨੇ ਭਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਵਿਦਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਾਫੀ ਸੰਗਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨਾਲ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਖੇਮਕਰਨ ਲਈ ਚੱਲ ਪਈਆਂ ।ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਟੇਗ ਬਹਾਦੁਰ ਜੀ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਖੇਮਕਰਨ ਰਹੇ ਮਾਤਾ ਪਾਸੋਂ ਉਸ ਦੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਬਸਤਰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤਾ ਮਾਤਾ ਜੀ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਤਾਰਦੇ ਹੋਏ ਚੋਹਲਾ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਚਾਲੇ ਪਾਏ ਰਸਤੇ 'ਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਪੱਟੀ ਵਿੱਖੇ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਗੁਜਾਰ ਕੇ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਵਿਤ੍ਰ ਬਚਨਾਂ ਨਾਲ ਤਾਰਦੇ ਹੋਏ ਸਰਹਾਲੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਚੋਹਲਾ ਸਾਹਿਬ ਜਾ ਬਿਰਾਜੇ।ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪੱਟੀ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਸੰਬੰਧੀ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਖੇਮਕਰਨ ਵਿੱਖੇ ਗੁਦੁਆਰਾ ਹਰ ਸਰ ਅਤੇ ਚੈਨ ਸਰ ਸਥਾਪਿਤ ਹਨ ਅਤੇ ਸਰਹਾਲੀ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਚੋਹਲਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦੁਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਸਥਾਪਿਤ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਮਾਰਗ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦੁਰ ਮਾਰਗ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਕਿਲਮੀਟਰ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦੁਰ ਮਾਰਗ ਲਿਖਿਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ.।
            ਅਜਿਹੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਮਾਨਵਤਾ ਦਾ ਦਰਦ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਪੈਦਾ ਹੋਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੈ।ਪੱਟੀ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀਤਨ ਮਨ ਧਨ ਸਜਣਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਅਤੇ ਤਨ ਮਨ ਧਨ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਖੂਨਦਾਨ ਕਮੇਟੀ,ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਸਾਹਿਬ ਸੇਵਾ ਸੁਸਾਇਟੀ,ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਖੂਨਦਾਨ ਕਮੇਟੀ,ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਹੈਲਪਿੰਗਹੈਂਡ ਸੁਸਾਇਟੀ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟ ਪੱਟੀ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਮਾਨਵ ਕਲਿਆਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬਿਮਾਰ ਅਤੇ ਲੋੜਵੰਦ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨਦਾਨ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਦੇ ਭਿ੍ਸ਼ਟ, ਆਦਰਸ਼ਹੀਣ, ਅਨੈਤਿਕ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਵਹਾਰ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ,ਸਮਾਜਿਕ,ਆਰਥਿਕ ਅਸੰਤੁਲਨ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਨਾਬਰਾਬਰੀ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕੈਂਸਰ,ਏਡਜ਼,ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਇਸਤਰੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਅਨੈਤਿਕ ਆਚਰਣ,ਨੇ ਘੇਰ ਰਖਿਆ ਹੈ।ਜਿਸ ਦੀ ਗਿ੍ਫ਼ਤ ਵਿੱਚ ਆਏ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੌਜਵਾਨ,ਗਰੀਬ ਬੱਚੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਤੇ ਅੌਰਤਾਂ ਦੇਖਭਾਲ ਜਾਂ ਮਹਿੰਗੇ ਇਲਾਜ ਦੇ ਦੁੱਖੋਂ ਜਾਨਾਂ ਗੁਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਵੇਖ ਕੇ ਖਾਲਸੇ ਨਿਮਿਤ ਕਹੇ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਦਰਬਾਰੀ ਕਵੀ"ਸੈਨਾਪਤਿ' ਜੋ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰ ਸੋਭਾ ਵਿੱਚ ਅੰਕਿਤ ਹਨ, ਬਚਨਾਂ ਵੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਥੇ ਹਲੇਮੀ ਰਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਅਦੇਸ਼ ਦਿਤਾ ਹੈ:-
ਅਸੁਰ ਸਿੰਘਾਰਬੇ ਕੋ ਦੁਰਜਨ ਕੇ ਮਾਰਬੇ ਕੋ,
ਸੰਕਟ ਨਿਵਾਰਬੇ ਕੋ ਖਾਲਸਾ ਬਨਾਯੋ ਹੈ।