ਖ਼ਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਉਸ ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੀ ਫੇਰੀ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਮੇਰੇ ਦਿਲੋ-ਦਿਮਾਗ਼ ਉੱਤੇ ਪੱਥਰ ’ਤੇ ਲਕੀਰ ਵਾਂਗ ਉੱਕਰ ਗਈਆਂ। ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਅਹਿਮ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਆਉਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਇੱਕ ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਕੋਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਾਰ ਮੰਗ ਲੈਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਡਰਾਈਵਰ ਸਮੇਤ ਕਾਰ ਭੇਜ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਖ਼ਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਵਾਸਤੇ ਕਾਰ ਮੰਗੀ ਗਈ ਸੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰੋੜਪਤੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਡਰਾਈਵਰ ਵਾਲੀ ਡਿਊਟੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਕੀਮਤੀ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਸੌਗਾਤ ਖ਼ਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਖਿੱਚੀ ਤਸਵੀਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੈਂ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦਿੱਸਦੇ ਉਹ ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਸਨ ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰ ਖ਼ਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ। ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਯਾਦਗਾਰੀ ਦਿਨ ਬਾਰੇ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਡਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ‘‘ਉਹ ਆਏ, ਚਲੇ ਗਏ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਅਨਮੋਲ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਦੇ ਗਏ, ਇੱਕ ਅਦੁੱਤੀ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਗਏ। ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਫ਼ਤਿਹ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਜੋ ਚੌਧਰ ਦਿਖਾਈ ਉਸ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕਹਿਣਾ ਹੋਇਆ? ਖ਼ਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਹੀ ਕੀ- ਇੱਕ ਐਸਾ ਸ਼ਖ਼ਸ ਜਿਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਉੱਤੇ ਸਚਮੁੱਚ ਨੂਰ ਹੈ, ਜੋ ਇੰਨਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਕਿਹਾ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ, ਅਹਿਲ ਮੂਰਤ ਵਾਂਗ ਉਹ ਬੈਠਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਨਜ਼ਰਾਂ ਝੁਕੀਆਂ ਹੋਈਆਂ, ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਗਠੜੀ, ਹੱਥ ਜੁੜੇ ਹੋਏ, ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿੱਚ ਗੜੰੂਦ। ਕੋਈ ਆ ਕੇ ਉਸ ਕੋਲ ਸੀਸ ਝੁਕਾਉਂਦਾ ਜਾਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬਸ ਉਹ ਇਹੋ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ‘‘ਸ਼ੁਕਰ ਹੈ, ਸ਼ੁਕਰ ਹੈ।’’ ਅਸੀਂ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਗਏ ਤਾਂ ਭੀੜ ਠੱਲ੍ਹੀ ਨਾ ਗਈ। ਅਚਾਨਕ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲੇ ਬਾਗ਼ ਆ ਕੇ ਰੁਕੇ ਤਾਂ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ਉਸ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ’ਤੇ ਆ ਲੇਟੀ। ਉਹ ਸਭ ਨੂੰ ਪਿਆਰਦਾ ਹੀ ਰਿਹਾ-ਐਨੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਉਸ ਕੋਲ ਸ਼ਬਦ ਨਾ ਹੋਣ ਤੇ ਫਿਰ ਗੋਲਬਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਤਕਰੀਰ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੌਣ ਹੋਰ ਇੰਜ ਜੁੱਤੀਆਂ ਮਾਰ ਸਕਦਾ ਸੀ? ਸਿਵਾਏ ਉਸ ਤੋਂ ਹੋਰ ਕੌਣ ਐਨਾ ਸਪਸ਼ਟ, ਭਰਿਆ ਪੀਤਾ ਅਤੇ ਤਿੱਖਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ? ਕਹਿੰਦਾ, ‘‘ਯੇ ਹਿੰਦੂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਾ ਝਗੜਾ ਕੁਛ ਨਹੀਂ। ਗ਼ਰੀਬ ਹਿੰਦੂ, ਗ਼ਰੀਬ ਮੁਸਲਮਾਨ, ਗ਼ਰੀਬ ਸਿੱਖ, ਈਸਾਈ ਸਭ ਪਯਾਰ ਕਰਤੇ ਹੈ, ਪਰ ਲੀਡਰ ਲੜਵਾਤੇ ਹੈਂ। ਅਸਲ ਝਗੜਾ ਧਰਮ ਕਾ ਨਹੀਂ, ਯੇ ਤੋ ਅਸਲ ਝਗੜਾ ਵੋਟ ਕਾ ਹੈ।…ਆਪ ਇਨਸਾਨ ਨਹੀਂ ਰਹੇ। ਹੈਵਾਨ ਹੋ ਗਏ ਹੋ। ਇਨਸਾਨ ਬਨੋ… ਕਯਾ ਮੈਂ ਆਪਸੇ ਉਮੀਦ ਕਰੂੰ? ਕਯਾ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਤਵੱਕੋ ਕਰੂੰ? ਕਿ ਆਪ ਹਿੰਦੂ-ਮੁਸਲਮਾਨੋਂ ਕੇ ਸਮਝਾਏਂਗੇ… ਅਗਰ ਆਪਣੇ ਯੇ ਰਾਸਤਾ ਨਾ ਬਦਲਾ ਤੋ ਤੁਮਹਾਰਾ ਮੁਲਕ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਏਗਾ। ਮੈਂ ਦੇਖ ਰਹਾ ਹੂੰ- ਮੁਲਕ ਤਬਾਹੀ ਕੀ ਓਰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।’’ ਐਸੀ ਸੀ ਉਸ ਦੀ ਗੂੰਜ। ਸਟੇਜ ਉੱਤੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ, ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ, ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਅਣਗਿਣਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਬੈਠੇ ਸਨ।’’
ਮੈਂ ਡਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਅੱਗੋਂ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ‘‘ਉਸ ਦੀ ਤਕਰੀਰ ਬਸ ਤਕਰੀਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਦਿਲ ਵਿੱਚੋਂ ਉੱਠਦੀ ਹੂਕ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਆਪੋ-ਧਾਪੀ ਵਿੱਚ ਕੌਣ ਸੁਣਦਾ ਹੈ? ਕੌਣ ਪਰਵਾਹ ਕਰਦਾ ਹੈ? ਕਿਸ ਕੋਲ ਵਕਤ ਹੈ ਜੋ ਖਲੋਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਰੋੜਾਂ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੁਣੇ? ਫ਼ੈਜ਼ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ:
ਬੇਦਾਦਗਰੋਂ ਕੀ ਬਸਤੀ ਹੈ ਯਹਾਂ ਦਾਦ ਕਹਾਂ ਖ਼ੈਰਾਤ ਕਹਾਂ,
ਸਰ ਫੋੜਤੀ ਫਿਰਤੀ ਹੈ ਨਾਦਾਂ ਫਰਿਆਦ ਜੋ ਦਰ ਦਰ ਜਾਤੀ ਹੈ।
ਕਿੰਨਾ ਠੀਕ ਕਿਹਾ ਹੈ, ਕਰੋੜਾਂ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਦੀ ਫਰਿਆਦ, ਖ਼ਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਕੋਲੋਂ ਲਫ਼ਜ਼ ਲੈ ਕੇ ਖ਼ੈਰਾਤ ਮੰਗਦੀ ਫਿਰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਬੇਦਾਦਗਰਾਂ ਦੀ ਬਸਤੀ ਵਿੱਚ ਸਿਰ ਭੰਨ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਕੁਝ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ।’’
ਸਟੇਜ ਉੱਤੇ ਬੈਠਿਆਂ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਕਰੇ ਮੈਂ ਕੂਕਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਰੋਵਾਂ, ਖ਼ਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਲਿਪਟ ਜਾਵਾਂ, ਉਸ ਦੇ ਪੈਰ ਫੜ ਲਵਾਂ ਤੇ ਰੋ-ਰੋ ਕੇ ਕਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਨਾ ਜਾਵੇ। ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹੇ। ਉਹ ਹੀ ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਨੂੰ ਬਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅੱਖਾਂ ਅੱਗੇ ਭਾਵੁਕਤਾ ਦੀ ਧੁੰਦ ਆ ਗਈ ਪਰ ਮੈਂ ਕੁਝ ਕਰ ਨਾ ਸਕਿਆ। ਬਸ ਇੱਕ ਚੀਸ ਵੱਟ ਕੇ ਮੈਂ ਬੈਠਾ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਸਾਰਾ ਵਕਤ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਾ ਮਿਲਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਹਰ ਵਕਤ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਨਾਲ ਰਿਹਾ। ਸਵਾ ਤਿੰਨ ਵਜੇ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਏ। ਉੱਥੇ ਵੀ.ਆਈ.ਪੀ. ਲਾਊਂਜ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਮਹਾਨਤਮ ਲਮਹਾ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਖ਼ਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਕੋਲ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਵਾਲਾ ਮੈਡਲ ਦੇਣ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਕਮੀਜ਼ ਉੱਤੇ ਮੈਂ ਆਪ ਮੈਡਲ ਟੰਗਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਬਹੁਤ ਭਾਵੁਕਤਾ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਹੱਥ ਚੁੰਮ ਲਿਆ। ਖ਼ਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਲ ਵਿੱਚ ਪਿਆ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਤੇ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਸੇਹਰਾ, ਸੋਨੇ ਰੰਗੀ ਤਾਰਾਂ ਮੋਤੀਆਂ ਵਾਲਾ, ਲਾਹ ਕੇ ਮੇਰੇ ਗਲ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਫ਼ਖ਼ਰ ਵਾਲਾ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਲਮਹਾ। ਉਹ ਮੇਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਇਨਾਮ ਸੀ, ਮੇਰੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਿਆਰੀ ਦੌਲਤ ਸੀ ਤੇ ਮੈਂ ਉਹ ਲਾਹ ਕੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਫੜ ਕੇ ਇੰਨਾ ਗੜੂੰਦ ਹੋ ਕੇ ਬੈਠਾ ਰਿਹਾ ਕਿ ਕੀ ਦੱਸਾਂ। ਨਾਲ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ਉੱਤੇ ਖ਼ਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਸ ਵੱਲ ਦੇਖੀ ਗਿਆ ਤੇ ਉਹ ਅਲਮਸਤ ਬੈਠਾ ਰਿਹਾ।
ਨ੍ਰਿਪਇੰਦਰ ਰਤਨ ਮੋਬਾਈਲ: 98148-30903
|
