ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਵਾਰੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨਾਲ ਕੌਣ ਹੈ ?

ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਵਿਚ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਜੋ ਸਖਸ਼ ਹਨ ਇਹ ਡੀ.ਐੱਸ.ਪੀ. ਪੁੰਨੂ ਹਨ | ਇਹਨਾ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ , ਜਲਦੀ ਹੀ ਦਸ ਦੇਵਾਂਗਾ |

CID Officer Gopal Singh Punnu.... Eh Bhagat Singh di pheli girftari vele di pic hai....shyd May 1927

Bilkul Sahi...eh jaankari ithey share karan layi SHUKRIYA saariyan da...

kyonk kujh KATARHPANTHIYAN walon badi waar bhulekha pau parchaar keeta jaanda ae es picture de ware 'ch...

ਬਿੱਟੂ ਵੀਰ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਬਾਰੇ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਬਹਿਸ ਚਲਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਕੌਣ ਹੈ ? ਇੱਕ ਧਿਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਭਾਈ ਰਣਧੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਸਾਫ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੀ. ਆਈ. ਡੀ. ਇੰਨਸਪੈਕਟਰ ਗੋਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂੰ  ਹਨ..। ਇਹ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾ ਦਾਦਾ ਹੈ । ਭਾਈ ਰਣਧੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੇਸ ਕਟਵਾ ਦਿੱਤੇ ਸਨ..।

ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠਾ ਬਾਪੂ ਜੀ ਦੀ ਭੂਆ ਦੇ ਪੁੱਤ ਸਨ। ਉਹ ਸੁਰਈਆ ਸ਼ੂਗਰ ਮਿੱਲ ਦੇ ਮਾਲਕ ਸਨ ਜਿਹੜੀ ਯੂ.ਪੀ. ਦੇ ਗੋਰਖਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਪਾਪਾ ਤੇ ਚਾਚਾ ਉਸ ਮਿੱਲ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਫਸਰ ਸਨ। ਮੈਂ ਸਾਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਹੀ ਕੀਤੀ। ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਮੇਰਾ ਆਖਰੀ ਸਾਲ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪਾਪਾ ਜੀ ਸੁਰੱਈਆ ਵਿਖੇ ਸਵਰਗਵਾਸ ਹੋ ਗਏ। ਅਸੀਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਸਕਾਰ ਉੱਤੇ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਸਕੇ ਜਿਵੇਂ ਪਾਪਾ ਜੀ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਸਸਕਾਰ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ ਸਨ ਆ ਸਕੇ।
ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯਾਦ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਸੁਰੱਈਆ ਪਹੁੰਚੀ ਉੱਥੇ ਮੇਰੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਉਦੋਂ ਤਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਦੇ ਪਤੀ ਵਿਕਟਰ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਉਹ ਖੁਦ ਡਾਕਟਰ ਸਨ ਅਤੇ ਖੰਡ ਮਿੱਲ ਵਾਲੇ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੀ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਪਾਪਾ ਜੀ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਡਾ. ਵਿਕਟਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਉਸ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਲਗਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਇਹ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਕੱਲ੍ਹ ਵਾਂਗ ਚੇਤੇ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸਾਡਾ ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਗੋਰਖਪੁਰ ਛੱਡ ਕੇ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਪਨੂੰਆਂ ਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਪਾਪਾ ਜੀ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਸਾਮਾਨ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਨਿੱਜੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀਆਂ। ਮੇਰੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਦਿਲਚਸਪੀ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਚਾਵਲ ਦਾ ਇਕ ਦਾਣਾ ਸੀ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਬਾਪੂ ਜੀ ਗੋਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪਨੂੰ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਉੱਕਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਦਾਣਾ ਇਕ ਡੱਬੀ ਵਿਚ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਵੱਡਦਰਸ਼ੀ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਵੀ ਸੀ ਜਿਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਦਾਣੇ ਉੱਤੇ ਲਿਖਿਆ  ਬਾਪੂ ਜੀ ਦਾ ਨਾਮ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਜਿੱਥੋਂ ਤਕ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੰਜੀ ਵਾਲੀ ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਸਬੰਧ ਹੈ ਉਹ ਪਾਪਾ ਜੀ ਦੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕਾਗਜ਼ਾਂ, ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਤੇ ਸਨਦਾਂ ਵਿਚ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਇਹ ਫੋਟੋ ਇੰਨੀ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੇਵਕੂਫੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਏਨੀ ਵੱਡਮੁੱਲੀ ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਤੋਂ ਅਨਜਾਣ ਸਾਂ। ਏਹ ਸੋਚ ਕੇ ਹੋਰ ਵੀ ਹੈਰਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਘਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਫੋਟੋ ਨੂੰ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਪਾ ਜੀ ਨੇ ਮਰਦੇ ਦਮ ਤਕ ਰੱਖ ਰੱਖੀ ਸੀ।
ਅੱਜ ਉਹ ਤਸਵੀਰ ਸਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੀਵਤ ਮੈਂਬਰ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਵੱਖਰੀ ਹੈ ਕਿ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਮੈਂਬਰ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਇੰਗਲੈਂਡ, ਅਮਰੀਕਾ ਜਾਂ ਯੂਰਪ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੈ ਕਿ ਤਸਵੀਰ ਵਿਚ ਸਲਵਾਰ ਕਮੀਜ਼ ਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਵਾਲਾ ਸਰਦਾਰ ਸੀ.ਆਈ.ਡੀ. ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਗੋਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪਨੂੰ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਬਾਪੂ ਜੀ ਕਹਿ ਕੇ ਹੀ ਚੇਤੇ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।  ਹੁਣ ਏਸ ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਜਦੋਂ ਵੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਬਾਹਰ ਲੱਗੀ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਉਹ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਚੇਤੇ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਦੇ ਸਕੂਲੀ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਵਰਦੀ ਵਾਲੀ ਇਕ ਕਮੀਜ਼ ਵੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਨੁਮਾਇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ਕੁੜਤੇ ਦਾ ਉਹ ਕਾਲਰ ਮਚਕੋੜ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਪਾਸੇ ਧੋਬੀ ਨੇ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਵਜੋਂ (ਬੀ.ਐਸ.) ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ ਸਾਡੇ ਵਾਲੀ ਫੋਟੋ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਵਸਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਹੈ। ਏਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਿ ਅੱਜ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਨੂੰ ਥਾਣੇ ਦੀਆਂ ਫਾਈਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚੁਰਾ ਕੇ ਤੇ ਆਪਣੇ ਨੇਫੇ ਵਿਚ ਛੁਪਾ ਕੇ ਬਾਹਰ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਕੋਈ ਏਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਢਕਵੰਜ ਰਚਾ ਕੇ। ਭਲਾ ਹੋਵੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਿੱਕੇਬੰਦ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਮਾਲਵਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵੜੈਚ ਦਾ ਜਿਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ‘ਕੌਮੀ ਲਹਿਰ’ ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਮਾਰਚ 1972 ਅੰਕ ਦਾ ਉਹ ਪੰਨਾ ਦਿਖਾਇਆ ਜਿਸ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰ ਥੱਲੇ ਸੱਚੋ-ਸੱਚ ਲਿਖਿਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਕਿਸੇ ਹਮਦਰਦ ਪੁਲੀਸ ਅਫਸਰ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ। 1972 ਵਿਚ ਛਪੇ ਲੇਖ ਵਿਚ ਇਹ ਆਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਪੁਲੀਸ ਵਾਲਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਕੋਲ ਬਾਪੂ ਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਅਰਦਲੀ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹੀ ਘਰ ਦਾ ਕੰਮਕਾਜ ਦੇਖਦਾ ਸੀ। ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਉਸ ਅਰਦਲੀ ਰਾਹੀਂ ਛਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਭੇਜੀ ਹੋਵੇ। ਭੇਜਣ ਵਾਲੇ ਮੇਰੇ ਪਾਪਾ ਜੀ ਹੋਣਗੇ ਜੋ ਕਾਂਗਰਸੀ ਸੋਚ ਰੱਖਦੇ ਸਨ, ਫੇਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਇਕ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਸੰਭਾਲ ਰੱਖੀ ਸੀ। ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪਾਪਾ ਜੀ ਦੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣੇ ਦੇ ਪਿੱਛੋਂ ਵੀ ਸਾਡੇ ਘਰ ਹੀ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤੂ ਸਾਡੇ ਘਰ ਹੀ ਹੋਈ।

ਡਾ. ਸੁਰਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧੂ  ਸੰਪਰਕ:98157-78469

GREAT JOB