ਅਤੀਤ
ਬੈਠਿਆਂ ਮੇਰੀ ਕਿਤੇ ਅੱਖ ਲੱਗ ਗਈ,
ਅਤੀਤ ਦੀ ਕੰਨੀ ਐਵੇਂ ਹੱਥ ਲੱਗ ਗਈ,
ਯਾਦਾਂ ਦਾ ਅੰਨ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਘੁੰਮਿਆ,
ਬੀਤੇ ਕਲ੍ਹ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦਿੱਸ ਪਈ |
ਬਾਲਪਨ ਤੇ ਕਿਤੇ ਲੱਭਾ ਨੀਂ ਵਿਚਾਰਾ,
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਘੋਲ ਦਾ ਵੇਖਿਆ ਨਜ਼ਾਰਾ,
ਬੇਵਕਤ ਸਿਰੋਂ ਸਾਇਆ ਬਾਪ ਦਾ ਗਿਆ,
ਸਿਲ੍ਹੇ ਨੈਣੀ ਮਾਂ ਦਿਲਗੀਰ ਦਿੱਸ ਪਈ |
ਵਕਤ ਦੀ ਮਾਰ ਖਾ ਕੇ ਰਹਿ ਗੇ ਤੱਕਦੇ,
ਹਾਲ ਐਸਾ ਸਿੱਧੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਖੜ੍ਹ ਸਕਦੇ,
ਸਿਆਹ ਵਖਤੀ ਦੀ ਉਸ ਮਾਰ ਦੇ ਅੱਗੇ,
ਮੂਧੇ ਮੂੰਹ ਹਰ ਤਦਬੀਰ ਦਿੱਸ ਪਈ |
ਝੂਠਾ ਸਾਰਾ ਮਾਣ ਜਾਣੇ ਸਭਨੂੰ ਜੋ ਥੱਲੇ,
ਤਕਦੀਰ ਅੱਗੇ ਇਦ੍ਹੀ ਇਕ ਵੀ ਨਾ ਚੱਲੇ
ਬੰਦੇ ਦੀ ਗਰੀਬੀ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ,
ਹੋਣੀ ਕਿੰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਐ ਅਮੀਰ ਦਿੱਸ ਪਈ |
ਝੋਲੀ ਵਿਚੋਂ ਖੇੜੇ ਦਾ ਪਰਾਗ ਡੁਲ੍ਹਿਆ,
ਚੇਤੇ ਰਿਹਾ ਜੂਝਨਾ ਤੇ ਰੋਣਾ ਭੁੱਲਿਆ,
ਮਿਹਨਤਾਂ ਦੀ ਲੋਅ ਵਿਚ ਆਸ ਚਮਕੀ,
ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਉਦ੍ਹੀ ਹੀਰ ਦਿੱਸ ਪਈ |
ਜ਼ਹਿਮਤਾਂ ਦੇ ਘੱਟੇ 'ਚ ਰੁਲ ਰੁਲ ਕੇ,
ਕੁੰਡਲੀ ਛਡਾਈ ਮਸਾਂ ਘੁਲ ਘੁਲ ਕੇ,
ਹੱਸਿਆ ਜਾਂ ਔਕੜਾਂ ਦੇ ਅਜਗਰ ਦੀ,
ਸਮੇਂ ਦੀ ਰੇਤ ਤੇ ਲਕੀਰ ਦਿੱਸ ਪਈ |
ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ
ਖੇੜੇ - ਖੁਸ਼ੀ; ਪਰਾਗ - ਪਰਾਗਾ; ਅੰਨ੍ਹਾ ਜਿਹਾ - ਧੁੰਦਲਾ ਜਿਹਾ; ਦਿਲਗੀਰ - ਉਦਾਸ, ਰੰਜੀਦਾ, ਗ਼ਮਗੀਨ; ਸਿਆਹ ਵਖਤੀ - Days of adversity, ਔਖਾ ਸਮਾਂ, ਦੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਸਮਾਂ; ਤਦਬੀਰ - Strategy, ਕਾਰਜਨੀਤੀ, ਯੁੱਧ ਨੀਤੀ; ਜਾਂ - ਜਦ;
ਅਤੀਤ ( An Autobigraphical Poem )
ਬੈਠਿਆਂ ਮੇਰੀ ਕਿਤੇ ਅੱਖ ਲੱਗ ਗਈ,
ਅਤੀਤ ਦੀ ਕੰਨੀ ਐਵੇਂ ਹੱਥ ਲੱਗ ਗਈ,
ਯਾਦਾਂ ਦਾ ਅੰਨ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਘੁੰਮਿਆ,
ਬੀਤੇ ਕਲ੍ਹ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦਿੱਸ ਪਈ |
ਬਾਲਪਨ ਤੇ ਕਿਤੇ ਲੱਭਾ ਨੀਂ ਵਿਚਾਰਾ,
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਘੋਲ ਦਾ ਵੇਖਿਆ ਨਜ਼ਾਰਾ,
ਬੇਵਕਤ ਸਿਰੋਂ ਸਾਇਆ ਬਾਪ ਦਾ ਗਿਆ,
ਸਿਲ੍ਹੇ ਨੈਣੀ ਮਾਂ ਦਿਲਗੀਰ ਦਿੱਸ ਪਈ |
ਵਕਤ ਦੀ ਮਾਰ ਖਾ ਕੇ ਰਹਿ ਗੇ ਤੱਕਦੇ,
ਹਾਲ ਐਸਾ ਸਿੱਧੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਖੜ੍ਹ ਸਕਦੇ,
ਸਿਆਹ ਵਖਤੀ ਦੀ ਉਸ ਮਾਰ ਦੇ ਅੱਗੇ,
ਮੂਧੇ ਮੂੰਹ ਹਰ ਤਦਬੀਰ ਦਿੱਸ ਪਈ |
ਝੂਠਾ ਸਾਰਾ ਮਾਣ ਜਾਣੇ ਸਭਨੂੰ ਜੋ ਥੱਲੇ,
ਤਕਦੀਰ ਅੱਗੇ ਇਦ੍ਹੀ ਇਕ ਵੀ ਨਾ ਚੱਲੇ
ਬੰਦੇ ਦੀ ਗ਼ਰੀਬੀ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ,
ਹੋਣੀ ਕਿੰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਐ ਅਮੀਰ ਦਿੱਸ ਪਈ |
ਝੋਲੀ ਵਿਚੋਂ ਖੇੜੇ ਦਾ ਪਰਾਗ ਡੁਲ੍ਹਿਆ,
ਚੇਤੇ ਰਿਹਾ ਜੂਝਨਾ ਤੇ ਰੋਣਾ ਭੁੱਲਿਆ,
ਮਿਹਨਤਾਂ ਦੀ ਲੋਅ ਵਿਚ ਆਸ ਚਮਕੀ,
ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਉਦ੍ਹੀ ਹੀਰ ਦਿੱਸ ਪਈ |
ਜ਼ਹਿਮਤਾਂ ਦੇ ਘੱਟੇ 'ਚ ਰੁਲ ਰੁਲ ਕੇ,
ਕੁੰਡਲੀ ਛਡਾਈ ਮਸਾਂ ਘੁਲ ਘੁਲ ਕੇ,
ਹੱਸਿਆ ਜਾਂ ਔਕੜਾਂ ਦੇ ਅਜਗਰ ਦੀ,
ਸਮੇਂ ਦੀ ਰੇਤ ਤੇ ਲਕੀਰ ਦਿੱਸ ਪਈ |
ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ
ਅੰਨ੍ਹਾ ਜਿਹਾ - ਧੁੰਦਲਾ ਜਿਹਾ; ਦਿਲਗੀਰ - ਉਦਾਸ, ਰੰਜੀਦਾ, ਗ਼ਮਗੀਨ; ਸਿਆਹ ਵਖਤੀ - Days of adversity, ਔਖਾ ਸਮਾਂ, ਦੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਸਮਾਂ; ਤਦਬੀਰ - Strategy, ਕਾਰਜਨੀਤੀ, ਯੁੱਧ ਨੀਤੀ; ਖੇੜੇ - ਖੁਸ਼ੀ; ਪਰਾਗ - ਪਰਾਗਾ; ਅੰਦਾਜ਼ - idea, ਅੰਦਾਜ਼ਾ; ਜ਼ਹਿਮਤਾਂ ਦੇ ਘੱਟੇ 'ਚ - In the dust of adversities; ਕੁੰਡਲੀ ਛੁਡਾਈ- ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦੇ ਅਜਗਰ ਦੀ ਕੁੰਡਲੀ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਏ; ਮਸਾਂ ਘੁਲ ਘੁਲ ਕੇ - ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਕਰਕੇ, ਟਿੱਲ ਜਾਂ ਵਾਹ ਲਾਕੇ; ਜਾਂ - ਜਦ;